Diyelim ki bir konuda araştırma yapıyorsunuz. Mesela, “yeşil enerji” hakkında bugüne kadar neler yazılmış, kimler yazmış, en çok hangi konular tartışılmış ve gelecekte bu alanda hangi fikirler öne çıkabilir merak ediyorsunuz. İşte tam bu noktada devreye bibliyometrik analiz giriyor.
Peki bu koca kelime ne demek? Basitçe söyleyelim:
Bibliyometrik analiz, bilimsel yazıları sayısal verilerle inceleyen bir yöntemdir. Yani, hangi makaleler en çok okunmuş, kim kime atıf yapmış, hangi konular birlikte ele alınmış gibi sorulara cevap verir. Böylece bir bilimsel alanın geçmişini, bugününü ve gelecekte nereye evrilebileceğini anlamamıza yardımcı olur.
Neden Önemlidir?
Günümüzde bilim dünyasında binlerce makale yazılıyor. Her birine tek tek göz atmak mümkün değil. İşte bu yüzden bibliyometrik analiz devreye giriyor. Bu analiz yöntemi sayesinde:
- Bir alanda en çok etkisi olan makaleleri ve yazarları belirleyebilirsiniz.
- Hangi konuların popüler olduğunu görebilirsiniz.
- Daha önce kimsenin çalışmadığı araştırma boşluklarını bulabilirsiniz.
- Gelecekte hangi konuların ön plana çıkacağını tahmin edebilirsiniz.
Özellikle iş dünyasında yapılan akademik araştırmalar için bu analiz çok faydalıdır. Çünkü hem pazarlama, yönetim, finans gibi alanlarda nelerin tartışıldığını gösterir, hem de işletmelerin stratejik kararlar almasına katkı sağlar.
Bibliyometrik Analiz Hangi Durumlarda Kullanılır?
Eğer geniş çaplı bir literatür taraması yapmanız gerekiyorsa ve bu bilgilerle strateji üretmek, politika geliştirmek ya da araştırma planı çizmek istiyorsanız, bibliyometrik analiz sizin en güçlü aracınız olabilir.
Örneğin, bir üniversite hocası, doktora öğrencisi ya da bir Ar-Ge uzmanı, araştırma konusunun bugüne kadar nasıl şekillendiğini görmek istiyorsa bu analizden faydalanabilir. Ya da bir işletme, hangi konuların trend olduğunu keşfetmek istiyorsa bu yöntemle işe başlayabilir.
Peki Nasıl Yapılır?
Kulağa karmaşık geliyor olabilir ama süreci adım adım sadeleştirirsek şöyle özetleyebiliriz:
- Veri Toplama
İlk adım, analiz edeceğiniz makaleleri toplamak. Bunun için Scopus, Web of Science gibi bilimsel veritabanları kullanılır. - Veri Temizleme
Aynı yazarın adının farklı yazılmış halleri gibi hataları düzeltmek gerekir. Böylece doğru sonuçlar elde edilir. - Teknik Seçimi
Analiz türüne göre farklı teknikler uygulanabilir. İşte bunlardan bazıları:- Atıf Analizi: En çok referans verilen çalışmalar kimler tarafından yapılmış?
- Birlikte Atıf Analizi: İki makale genellikle birlikte mi referans gösteriliyor?
- Bibliyografik Eşleşme: İki makale benzer kaynaklara mı dayanıyor?
- Birlikte Kelime Analizi: Hangi kelimeler sıkça birlikte geçiyor?
- Ağ Analizi: Yazarlar ve çalışmalar arasında nasıl bağlantılar var?
- Sonuçların Görselleştirilmesi
Elde edilen veriler grafiklerle, haritalarla ya da ağ diyagramlarıyla görselleştirilir. Böylece analiz daha anlaşılır hale gelir. - Yorumlama
Son adımda ise grafiklerden ve sayılardan yola çıkarak yorum yapılır. Hangi alanda ilerlenmeli? Nerelerde boşluk var? Bu gibi sorulara cevap aranır.
Diğer Yöntemlerle Farkı Nedir?
Bibliyometrik analiz çoğu zaman meta-analiz ya da sistematik literatür taraması ile karıştırılır. Fakat aralarında fark vardır:
- Meta-analiz, farklı araştırmalardaki sayısal sonuçları birleştirir.
- Sistematik literatür taraması, belirli bir soruya yönelik tüm literatürü özetler.
- Bibliyometrik analiz ise daha büyük bir resmi gösterir. Bir alanın nasıl şekillendiğini, kimlerin etkili olduğunu, hangi fikirlerin öne çıktığını görmenizi sağlar.
Bilimin Haritasını Çıkarmak Elinizde
Bibliyometrik analiz sayesinde bilimsel dünyayı adeta bir uydu haritası gibi yukarıdan görebilirsiniz. Nereler yoğun, nerelerde boşluk var, kimler bu alanda öncü gibi soruların cevaplarına ulaşabilirsiniz. Özellikle akademik çalışma yapanlar, üniversiteler, araştırma kurumları ve hatta yenilik peşindeki şirketler için bu yöntem adeta bir pusula gibidir.Eğer geleceği görmek istiyorsanız, geçmişe ve bugüne iyi bakmanız gerekir. Bibliyometrik analiz, tam da bunu yapmanızı sağlar.
