Ergenlik, çocukluktan yetişkinliğe geçiş dönemidir ve bu süreç, hem gençler hem de aileleri için zorluklarla doludur. Bu dönemde ergenlerin yaşadığı fiziksel ve zihinsel değişimler, onları stres ve depresyona daha yatkın hale getirir. Peki bu karmaşık dönemde gençlerin duygusal dünyalarını dengelemelerine ne yardımcı olabilir? Cevap: Öz şefkat.
Öz Şefkat Nedir?
Öz şefkat, kişinin kendine karşı nazik, anlayışlı ve destekleyici yaklaşmasıdır. Bir hata yaptığınızda ya da zor bir dönemden geçtiğinizde, kendinize acımasızca yüklenmek yerine, bir arkadaşınıza göstereceğiniz anlayışı kendinize sunmanızdır. Yani, “Bu da geçer.” demeyi, kendini suçlamadan süreci atlatmayı öğrenmek gibi düşünebilirsiniz.
Ergenlik Neden Bu Kadar Zor?
Ergenler, çocuklara göre daha güçlü duygusal tepkiler verirler. Bu tepkiler, bazen bir olayın çok büyütülmesine ya da içe kapanmaya yol açabilir. Araştırmalar, son 20 yılda ergenlerde depresyon riskinin dünya genelinde %24’ten %37’ye yükseldiğini gösteriyor. Bu da gençlerin ruh sağlığını korumaya yönelik yeni yaklaşımlara ihtiyaç duyulduğunu ortaya koyuyor.
Öz Şefkat Ne İşe Yarar?
Bilimsel çalışmalar, öz şefkatin özellikle stresli zamanlarda kişilerin ruh halini iyileştirdiğini gösteriyor. Ergenlerde yapılan bir araştırmada, günlük yaşamda kendine şefkatle yaklaşan gençlerin daha pozitif hissettiği, olumsuz düşüncelere ise daha az kapıldığı tespit edildi.
Öz şefkat, negatif duygularla daha sağlıklı başa çıkmayı sağlıyor. Sert öz eleştiriler yerini anlayışa bıraktığında, gençler kendilerini daha az yalnız, daha az yetersiz hissediyor.
Öz Şefkat Nasıl Duygularımızı Düzenler?
Öz şefkatin üç temel etkisi var:
- Sert öz eleştiriyi azaltır. “Ben zaten başarısızım.” gibi düşünceler yerine, “Zorlandım ama bu herkesin başına gelebilir.” yaklaşımı gelişir.
- Utanç ve suçluluk duygularını yumuşatır. Böylece gençler duygularını bastırmak yerine, onları anlamaya başlar.
- Psikolojik mesafe kazandırır. Kendi duygularına dışarıdan bakabilme yetisi gelişir. Bu da daha sağlıklı kararlar alınmasına yardımcı olur.
Ne Zaman, Nasıl Kullanılır?
Öz şefkat, özel bir ortam ya da koşul gerektirmez. Zihinsel bir beceridir ve her an kullanılabilir. Örneğin, sınavdan kötü not alındığında kendini yerden yere vurmak yerine, “Şu an üzgünüm ama bu tek bir sınav.” diyebilmek öz şefkattir.
Günlük hayatta uygulanabilecek küçük pratikler şunlar olabilir:
- Gün sonunda kendine bir teşekkür etmek
- Hataların üzerinden geçerken kendini affetmek
- Aynaya bakıp kendine içten bir şekilde “Bugün elinden geleni yaptın.” demek
Bilimsel Araştırmadan Öne Çıkan Bulgular
11-15 yaş arası 236 ergenle yapılan bir çalışmada, 14 gün boyunca günde 5 kez duygular ve öz şefkat düzeyleri ölçüldü. Sonuçlar şöyleydi:
- Öz şefkat, olumsuz düşünceleri tekrarlama (ruminasyon) eğilimini azalttı.
- Günlük yaşamda pozitif duyguların artmasına katkı sağladı.
- Ancak dikkat dağıtma ve olaylara farklı açıdan bakma gibi stratejiler üzerinde doğrudan bir etkisi gözlemlenmedi.
Bu, öz şefkatin dolaylı yollardan değil, doğrudan ruh halini etkileyen bir güç olduğunu gösteriyor.
Gençler İçin Neden Önemli?
Öz şefkat, ergenlerin yalnızca kendilerini daha iyi hissetmesini sağlamaz. Aynı zamanda, onların gelecekteki stresle başa çıkma yeteneklerini de geliştirir. Araştırmalar, bu becerinin gençlerin duygu yönetiminde uzun vadede güçlü bir koruyucu etkisi olabileceğini gösteriyor.
Eğer siz de bir ebeveyn, öğretmen ya da gençseniz, öz şefkati günlük yaşama dahil etmek ruh sağlığını güçlendirmek için harika bir başlangıç olabilir.
Psikoloji dünyasında daha fazla bilgiye ulaşmak ve benzer içeriklerimizi keşfetmek için Psikoloji veya Editör tavsiyeleri kategorimize göz atmayı unutmayın. Pasif içiciliğin çocuklar üzerinde etkisi konusunu merak ediyorsanız bu yazımıza da geçebilirsiniz.
İlgilenenler için araştırmanın kaynağı: Self-Compassion, Emotion Regulation, and Adolescent Well-being (ScienceDirect)
